دستگاه عصبی بدن در هر کاری که ما به صورت ارادی یا غیرارادی انجام می‌دهیم، نقش دارد و در حقیقت مثل شبکه‌ای از راه‌ها است که اندام‌های حیاتی را به اندام‌های دیگر متصل می‌کند. سلامت سیستم عصبی به معنی کارکرد درست این شبکه و انتقال درست پیام‌ها از مغز به تمامی اندام‌ها و برعکس است که در تأمین سلامت عمومی بدن نقش زیادی دارد. این نقش حیاتی باعث می‌شود که تقویت سیستم عصبی اهمیت زیادی داشته باشد.
در این مقاله ابتدا با دستگاه عصبی بدن بیشتر آشنا می‌شوید و بعد به شما می‌گوییم که برای داشتن سیستم عصبی سالم باید چه کار کنید.
سیستم عصبی چیست؟
این سیستم در حقیقت مرکز فرماندهی بدن محسوب می‌شود و وظیفه اصلی آن، انتقال پیام‌های عصبی و سیگنال‌های الکتریکی بین مغز و سایر قسمت‌های بدن است. این سیگنال‌ها دستور نفس کشیدن، حرکت کردن، هضم غذا، صحبت کردن، دیدن و تمامی فعالیت‌های حیاتی بدن را صادر می‌کنند. همچنین دستگاه عصبی هر آنچه در داخل و خارج از بدن رخ می‌دهد را رصد می‌کند و به اندام‌های شما دستور می‌دهد که چگونه بر اساس وضعیت شما عمل کنند.
از طرف دیگر، فعالیت‌های پیچیده دیگری مثل افکار و حافظه را نیز تنظیم می‌کند و در بسیاری از عملکردهای غریزی مثل پلک زدن و عرق کردن نقش مؤثری دارد.
عملکرد سیستم عصبی
همان طور که گفتیم، این سیستم وظیفه انتقال پیام‌ها و سیگنال‌های عصبی از مغز به اندام‌ها و برعکس را عهده‌دار است و سیستم عصبی سالم به داشتن بدن سالم کمک می‌کند. این پیام‌ها و سیگنال‌ها، عملکردهای زیر را تنظیم می‌کنند:
- افکار، حافظه، یادگیری و احساسات
- حرکات (هماهنگی و تعادل)
- پردازش پیام‌های دریافتی حواس پنج‌گانه (بینایی، شنوایی، چشایی، لامسه و بویایی)
- بهبود زخم
- خواب
- الگوهای ضربان قلب و تنفس
- پاسخ به موقعیت‌های استرس زا مثل تعریق
- هضم
- فرایندهایی مثل بلوغ و پیری
آناتومی سیستم عصبی
پیش از پرداختن به نحوه تقویت سیستم عصبی، بد نیست با بخش‌های مختلف آن آشنا شوید تا اهمیت این موضوع را بهتر درک کنید:
سیستم عصبی مرکزی
این بخش شامل مغز و نخاع می‌شود و وظیفه دریافت اطلاعات داخلی و محیطی را بر عهده دارد. بعد از دریافت این اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن‌ها، پاسخ مناسب را صادر می‌کند.
سیستم عصبی محیطی
شامل سایر بخش‌های دستگاه عصبی به جز مغز و نخاع می‌شود. وظیفه آن انتقال اطلاعات از بخش مرکزی به مابقی بدن است. از دو بخش پیکری (سونوم) و خودکار (اتونوم) تشکیل می‌شود.
سیستم عصبی پیکری
سونوم سیگنال‌ها را از بخش مرکزی به دستگاه اسکلتی عضلانی منتقل می‌کند و به شما این امکان را می‌دهد که نسبت به عوامل محیطی واکنش مناسب نشان بدهید.
سیستم عصبی خودکار
اتونوم فعالیت‌هایی که شما بدون فکر کردن و غریزی انجام می‌دهید را تنظیم می‌کند.
انواع مختلف بیماری های سیستم عصبی چیست؟
تقویت سیستم عصبی، باعث می‌شود که از این بیماری‌ها پیشگیری کنید یا شدت آن‌ها را کاهش دهید:
- آلزایمر
- سرطان
- فلج مغزی (آسیب به مغز که منجر به از کار افتادن عضلات می‌شود.)
- صرع (تشنج)
- بیماری هانتینگتون (نوعی اختلال مادرزادی که سلول‌های عصبی مغز را تخریب می‌کند.)
- مننژیت (التهاب و عفونت غشاهای مخاطی مغز و نخاع)
- پارکینسون (نوعی بیماری عصبی که روی حرکت تأثیر می‌گذارد و منجر به لرزش اندام‌ها می‌شود.)
- سکته مغزی
- آسیب تروماتیک مغزی (ضربه مغزی)
علائم یا نشانه‌های رایج بیماری‌های سیستم عصبی چیست؟
علائم و نشانه‌های بیماری‌های دستگاه عصبی به نوع بیماری بستگی دارد؛ اما در حالت کلی، علائم زیر در اکثر آن‌ها مشترک است:
- تغییر در حرکت و هماهنگی اندام‌ها
- از دست دادن حافظه
- درد، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن
- تغییرات خلق و خو
- مشکل در استدلال و تفکر
- تشنج
برخی از بیماری‌های شدید مثل سکته مغزی که سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، علائم شدیدتری مثل فلج شدن یک سمت بدن، اختلال در گفتار و... را دارند. در صورت مشاهده این علائم، باید فورا به اورژانس مراجعه کنید.
راهکارهای داشتن سیستم عصبی سالم
برای داشتن سیستم عصبی سالم و جلوگیری از بیماری‌های بالا، می‌توانید از راهکارهای ساده زیر کمک بگیرید:
1. مواد غذایی مورد نیاز برای سلامت سیستم عصبی را فراهم کنید
برای این که اعصاب شما توانایی ارسال سیگنال‌های الکتریکی را داشته باشند، باید برای آن‌ها مواد معدنی، پروتئین و ویتامین‌های ضروری را تأمین کنید. خوشبختانه منابع تأمین این مواد غذایی خوشمزه هستند و در فهرست زیر با تعدادی از آن‌ها آشنا می‌شوید:
- شکلات تلخ سرشار از تریپتوفان است. این اسیدآمینه به عنوان یک انتقال دهنده عصبی عمل می‌کند. انتقال دهنده عصبی ماده‌ای است که سیگنال را از یک سمت عصب به سمت دیگر آن می‌برد.
- کلسیم و پتاسیم سیگنال‌های الکتریکی تولید و منتقل شده توسط اعصاب را تنظیم می‌کنند. بدون آن‌ها اعصاب به صورت کنترل نشده سیگنال ارسال می‌کنند و این وضعیت منجر به صرع یا سایر بیماری‌های عصبی می‌شود. موز و پرتقال، انار و آلو خشک از منابع غنی پتاسیم و شیر هستند و سبزیجات برگ‌دار و تخم مرغ از منابع غنی کلسیم محسوب می‌شوند.
- ویتامین‌های ب کمپلکس (به خصوص B1، B2 و B6) به اعصاب کمک می‌کنند تا سیگنال‌ها را از مغز به اندام‌ها برسانند.
2. با ویتامین B از سیستم عصبی محافظت کنید
هر کدام از اعصاب پوششی محافظ با نام میلین دارند که نقش عایق را برای آن‌ها بازی می‌کند. مصرف ویتامین B12 به میزان کافی، غلاف‌های میلین را تقویت می‌کند و جلوی بیماری‌های ناشی از ضعف آن مثل آلزایمر را می‌گیرد. گوشت گاو، مرغ، تخم مرغ و غذاهای دریایی از منابع مهم این ویتامین محسوب می‌شوند.
همچنین مصرف یکی دیگر از ویتامین‌های گروه ب یعنی فولات یا B9 از اعصاب در برابر ترکیبات شیمیایی مخرب محافظت می‌کند. برای تأمین این ویتامین می‌توانید اسفناج، انار و چغندر مصرف کنید.
یکی دیگر از راه‌های تأمین ویتامین های گروه ب، مصرف مولتی ویتامین‌های باکیفیتی مثل مکمل قرص جوشان مولتی ویتامین ویوا آپ است. این مکمل علاوه بر ب کمپلکس، ویتامین سی و زینک هم دارد که از آنتی اکسیدان‌های قدرتمند محسوب می‌شوند و جلوی اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد روی بدن را می‌گیرند.
3. از یوگا و حرکات کششی برای تقویت سیستم عصبی استفاده کنید
استرس و اضطراب منجر به ترشح هورمون کورتیزول در بدن می‌شود. سطوح بالای این هورمون دستگاه عصبی شما را تضعیف می‌کند و مشکلاتی مثل رفلاکس و ضعف حافظه و تمرکز را به دنبال دارد. یوگا ورزشی است که شامل تکنیک‌های آرامش بخش و تنفس می‌شود و از دستگاه عصبی در برابر اثرات مخرب استرس و اضطراب محافظت می‌کند. همچنین سطح هورمون کورتیزول را پایین می‌آورد.
4. برای بهبود سلامت سیستم عصبی، از سبک زندگی سالم بهره ببرید
سبک زندگی سالم یعنی مصرف خوراکی‌های مفید برای تقویت سیستم عصبی و داشتن فعالیت بدنی به میزان کافی که بهبود دستگاه عصبی محیطی را به دنبال دارد. تقویت این بخش، به معنای تقویت کل سیستم عصبی است. یکی دیگر از راهکارهای مفید در این زمینه، مصرف دمنوش‌های گیاهی مثل چای سبز برای تحریک تولید سروتونین و دوپامین است. این هورمون‌ها خلق و خو، تمرکز و توانایی حل مسئله را بهبود می‌بخشند.
5 راه آسان برای مراقبت از اعصاب و سیستم عصبی
تقویت سیستم عصبی در دوران سالمندی بیشتر اهمیت خود را نشان می‌دهد؛ چون بسیاری از بیماری‌های رایج این دوران مثل پارکینسون، آلزایمر و... در ضعف سیستم عصبی ریشه دارند. متخصصین مغز و اعصاب روش‌های زیر را برای داشتن یک دستگاه عصبی سالم و پیشگیری از بیماری‌های دوران پیری توصیه کرده‌اند:
1. یک رژیم غذایی سالم را در پیش بگیرید
داشتن رژیم غذایی متعادل نه تنها برای سیستم عصبی، بلکه برای سلامت عمومی بدن هم مفید است و جلوی بسیاری از بیماری‌ها را می‌گیرد. رژیم مدیترانه‌ای یک رژیم غذایی متعادل محسوب می‌شود و حاوی خوراکی‌های زیر است:
- غلات کامل
- سبزیجات
- دانه‌های روغنی
- مغزیجات
- ماهی
همچنین باید غذاهای حاوی ویتامین b12 را هم در رژیم غذایی خود بگنجانید تا سلامت دستگاه عصبی بدن شما بیشتر شود. فهرست زیر منابع غذایی حاوی این ویتامین را نشان می‌دهد:
- تخم مرغ
- گوشت قرمز کم چرب با بدون چربی
- غلات صبحانه غنی شده با ویتامین‌ها و مواد معدنی
- لبنیات مثل شیر، پنیر و ماست
- ماهی تن و سالمون
2. مصرف الکل را کنترل و سیگار را ترک کنید
زیاده‌روی در مصرف الکل و کشیدن سیگار می‌تواند دستگاه عصبی را تضعیف کند و به سایر اندام‌ها نیز آسیب می‌زند.
3. به طور منظم ورزش کنید
ورزش منظم به روند بازسازی اعصاب کمک می‌کند و برای داشتن بدن سالم، بهتر است حداقل 150 دقیقه در هفته ورزش کنید. اگر به علت آسیب دیدگی یا کهولت سن امکان ورزش کردن ندارید، می‌توانید از اشکال غیر فعال آن که با کمک یک فیزیوتراپ انجام می‌شود، کمک بگیرید. این حرکات قدرت عضلانی شما را بیشتر می‌کند و جلوی تحلیل رفتن آن‌ها را می‌گیرد.
4. اگر دیابتی هستید، دیابت خود را کنترل کنید
دیابت یکی از عوامل اصلی نوروپاتی محیطی (آسیب به دستگاه عصبی محیطی) است و حدود یک‌سوم افراد مبتلا به دیابت را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ورزش، رژیم غذایی و مصرف برخی از داروها سطح قند خون را کنترل می‌کند و کنترل نکردن آن، به اعصاب آسیب می‌زند و منجر به زخم پا می‌شود. اگر زخم پا به موقع تشخیص داده و درمان نشود، نیاز به قطع انگشتان پا را ایجاد می‌کند.
افراد مبتلا به دیابت باید بیشتر از دیگران مراقب پاهای خود باشند و در صورت بروز هرگونه زخم، تاول یا بریدگی فورا آن را درمان کنند. دکتر فوق تخصص پا با دادن مشاوره در مورد انتخاب کفش مناسب و مراقبت درست از پاها، می‌تواند به شما در پیشگیری و کنترل نوروپاتی محیطی کمک کند.
5. داروهای خود را چک کنید
مصرف برخی از داروها مثل داورهای تشنج یا شیمی درمانی هم ممکن است در ابتلا به نوروپاتی یا تشدید آن نقش داشته باشد. در صورت مصرف این داروها، می‌توانید با پزشک در مورد تغییر آن‌ها مشورت کنید.
تقویت سیستم عصبی با مکمل های جوشان ویوا آپ
در این مقاله به نکات و راهکارهای تقویت سیستم عصبی پرداختیم و به رژیم غذایی مناسب برای سلامت سیستم عصبی اشاره کردیم. برای داشتن سیستم عصبی سالم، می‌توانید مکمل قرص جوشان منیزیم و کلسیم ویوا آپ را مصرف کنید. کلسیم و منیزیم به تنظیم عملکرد دستگاه عصبی بدن کمک می‌کنند و با تقویت استخوان‌ها و عضلات، در تعادل و هماهنگی اندام‌های حرکتی هم نقش دارند.
