خواص و فواید زینک یا روی برای سلامتی چیست؟

گاهی اوقات تصور می‌کنیم برای رساندن آنتی‌ اکسیدان به بدنمان باید سراغ خوراکی‌های عجیب‌ و غریب یا کمیاب برویم؛ در حالی‌ که آنتی‌ اکسیدان قدرتمندی مثل زینک را به‌راحتی در دسترس داریم و برای بهره بردن از فواید زینک یا روی کافی است سری به کابینت‌ها یا یخچال بزنیم و غذایی با حبوبات، گوشت یا ماهی بپزیم. خواص زینک یا روی برای بدن فقط به آنتی‌ اکسیدان بودنش محدود نمی‌شود و برای تقویت سیستم ایمنی بدن، سنتز پروتئین، سلامت جنسی و پوست هم مفید است.

این مقاله بعد از بررسی فواید روی یا زینک، سراغ معرفی منابع غذایی غنی از آن و همچنین نحوه مصرف مکمل‌ها برای بهره بردن از تمامی خواص روی می‌رود.

زینک یا روی چیست؟

زینک (Zinc) یا همان عنصر کمیاب ضروری، یکی از مواد معدنی موردنیاز برای سلامتی است که بدن نمی‌تواند خود آن را تولید کند. در نتیجه برای بهره بردن از خواص زینک، باید سراغ منابع غذایی یا مکمل‌های حاوی آن برویم. خبر خوب این است که مقدار نیاز روزانه بدن به زینک زیاد نیست (8 تا 11 میلی‌ گرم) و به‌راحتی می‌توانیم این مقدار را تأمین کنیم.

بدن از زینک برای بسیاری از عملکردهای حیاتی خود از جمله رشد، فعالیت‌های سیستم ایمنی، سنتز DNA و تقسیم سلولی استفاده کرده و آن را در کبد، لوزالمعده، استخوان‌ها، عضلات، کلیه و چشم ذخیره می‌کند.

بیشتر بخوانید: زینک چیست؟

خواص و فواید زینک چیست؟

فهرست زیر، بخشی از فواید روی یا زینک برای سلامتی را نشان می‌دهد که به تائید منابع علمی معتبر رسیده‌اند:

1. خواص زینک برای عملکرد سیستم ایمنی

مصرف زینک برای عملکرد صحیح سیستم ایمنی بدن ضروری است. کمبود زینک در بدن ممکن است ریسک ابتلا به عفونت و بیماری (از جمله ذات‌الریه) را بالا ببرد. مصرف ویتامین C در کنار زینک، به تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از بیماری و عفونت کمک می‌کند.

بیشتر بخوانید: برای تقویت سیستم ایمنی بدن چه کنیم؟

2. افزایش سرعت رشد کودکان

منابع علمی معتبر ثابت کرده‌اند که کمبود زینک با رشد ضعیف در ارتباط است و مصرف مکمل‌های حاوی این ماده معدنی نرخ رشد کودک را به میزان اندک، اما قابل‌ توجهی افزایش می‌دهد. نتایج این مطالعات علمی نشان می‌دهد که مصرف مکمل‌های زینک باید به بخشی از تلاش‌های جهانی برای بهبود وضعیت تغذیه کودکان در جهان تبدیل شود.

3. کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن و عفونت‌های مرتبط با سن

مطالعات علمی نشان داده‌اند که یکی از مهم‌ترین فواید زینک یا روی، کاهش عفونت‌های مزمن در افراد 55 تا 87 ساله است. آنتی‌ اکسیدان‌های باکیفیت این ماده معدنی، با بیماری‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد مبارزه می‌کنند.

تأثیر مصرف زینک روی کاهش عفونت، با کاهش سیتوکین‌ها در بدن مرتبط است. سیتوکین‌ها موادی هستند که بدن، آن‌ها را در پاسخ به عفونت ترشح می‌کند.

4. فواید زینک برای سرماخوردگی

زینک در بسیاری از درمان‌های خانگی و مکمل‌های مفید برای سرماخوردگی حضور دارد. البته ممکن است برای هر نوع سرماخوردگی مفید نباشد و برای اثبات تأثیر زینک در این زمینه، به مطالعات علمی بیشتری نیاز است. با وجود این‌ که زینک الزاما ویروس سرماخوردگی را از بین نمی‌برد؛ اما تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف روزانه دوز 75 گرمی از آن در طی دوره بیماری، علائم سرماخوردگی معمولی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.

بیشتر بخوانید: ۷ مکمل شگفت انگیز برای بهبود علائم سرماخوردگی

5. درمان اسهال

سازمان بهداشت جهانی (WHO) مصرف مکمل‌های زینک را برای نوزادان مبتلا به اسهال را توصیه کرده است. شواهد علمی نشان داده‌اند که زینک ممکن است دوره‌های ابتلا به اسهال را به‌ویژه در افرادی که رژیم غذایی سالمی ندارند، کوتاه کند.

6. خواص زینک برای بهبود زخم

زینک در فهرست 6 مکمل شگفت انگیز برای سلامت پوست حضور دارد و در نتیجه می‌تواند برای بهبود زخم هم مفید باشد. تحقیقات نشان داده‌اند که افراد دارای زخم‌های مزمن و طولانی‌ مدت، معمولا کمبود زینک دارند و مصرف مکمل زینک به حل این مشکل کمک می‌کند.

همچنین زینک در تمامی مراحل بهبود زخم از ترمیم پوست گرفته تا جلوگیری از عفونت، مؤثر است و می‌توان آن را در میان انواع ویتامین بهبود زخم قرار دارد.

بیشتر بخوانید: بهترین ویتامین‌ها و مواد معدنی برای بهبود زخم کدامند؟

7. فواید روی برای استرس اکسیداتیو

یکی از مهم‌ترین خواص زینک، مبارزه با استرس اکسیداتیو است که به خواص آنتی‌ اکسیدانی آن برمی‌گردد. استرس اکسیداتیو با بیماری‌های مزمنی مثل فشارخون بالا، دیابت و سایر جنبه‌های سندرم متابولیک مرتبط است و مصرف زینک ممکن است از ابتلا به این بیماری جلوگیری کند.

8. مبارزه با دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن

به گفته موسسه ملی سلامت آمریکا (NIH) فواید زینک شامل جلوگیری از آسیب به شبکیه چشم هم می‌شود و ممکن است پیشرفت بیماری دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن (تباهی لکه زرد) و مهم‌ترین عارضه آن یعنی نابینایی را به تأخیر بیندازد. البته در مورد تأثیر مصرف زینک در پیشگیری از این بیماری، به تحقیقات علمی بیشتری نیاز داریم.

9. خواص روی برای باروری

یک مطالعه سیستماتیک در سال 2016 نشان داد که مصرف مکمل زینک ممکن است کیفیت اسپرم را در مردانی که مشکل ناباروری دارند، بالا ببرد. البته در زمینه پیوند میان زینک موجود در مایع منی با ناباروری مردان به مطالعات بیشتری نیاز است.

مصرف امگا 3 هم می‌تواند قدرت باروری مردان را افزایش دهد و به فواید روی در این زمینه کمک کند.

10. فواید زینک برای سلامت جنسی

تحقیقات علمی همچنین ثابت کرده‌اند که مصرف زینک برای سلامت جنسی آقایان ضروری است؛ چون هم خواص آنتی‌ اکسیدانی دارد و هم به برقراری تعادل هورمونی در بدن آقایان کمک می‌کند. همچنین کمبود زینک با بلوغ دیررس در ارتباط است و ممکن است رشد جسمی و روانی آقایان در سنین بالاتر را به تأخیر بیندازد.

با وجود فواید روی برای سلامت جنسی، مصرف بیش از حد آن هم ممکن است منجر به مسمومیت با این ماده معدنی و آسیب به اسپرم شود. اگر قصد مصرف مکمل‌های زینک یا منیزیم (مؤثر در تنظیم تستوسترون در بدن) برای بهبود سلامت جنسی خود را دارید، حتما با پزشک مشورت کنید.

11. خواص زینک برای بیماری‌های پوستی

شواهد علمی نشان داده‌اند که امکان دارد مصرف زینک به درمان بیماری‌های پوستی زیر کمک کند؛ چون در درمان زخم مؤثر است:

• آکنه وولگاریس (جوش‌های غرور جوانی)
• هیدرادنیت سوپوراتیو (نوعی بیماری التهابی مزمن پوست)
• درماتیت آتوپیک (اگزما)
• درماتیت پوشکی (التهاب پوست ناشی از پوشک)

علاوه بر فواید روی یا زینک برای مشکلات پوستی، یکی دیگر از مکمل‌هایی که می‌تواند به بهبود زخم و بیماری‌های پوستی کمک کند، کلاژن پوست است.

12. خواص روی برای پوکی استخوان

بر اساس مطالعات علمی، زینک نقشی اساسی در تشکیل و سلامت استخوان بازی می‌کند و ممکن است در پیشگیری از پوکی استخوان هم نقش داشته باشد. در زمینه نقش فواید زینک در درمان این بیماری، به مطالعات علمی بیشتری نیاز داریم.

13. فواید زینک برای علائم عصبی

مصرف زینک ممکن است به سلامت سیستم عصبی کمک کند و بین کمبود این ماده معدنی و علائم عصبی مثل سردرد، گزگز و نوروپاتی محیطی، ارتباط مستقیمی وجود دارد. مصرف مکمل‌ های زینک ممکن است این علائم را درمان کند.

بیشتر بخوانید: 4 نکته برای تقویت سیستم عصبی

14. دیابت نوع ۲ (کاهش کلسترول و قند خون)

افراد مبتلا به دیابت نوع 2 معمولا سطح زینک پایینی دارند. مطالعات علمی ثابت کرده‌اند که مصرف زینک ممکن است به کاهش قند و کلسترول خون کمک کند که در درمان دیابت نوع 2 مؤثر است.

15. فواید زینک برای ناخن

کمبود زینک ممکن است منجر به ایجاد خطوط افقی عمیق روی ناخن‌ها و شکنندگی آن‌ها شود. در نتیجه مصرف مکمل زینک برای تقویت ناخن‌ها مفید است. از جمله فواید روی برای ناخن‌ها باید به تأثیر در رشد و تقسیم سلولی، ترمیم بافت و همچنین رفع لکه‌های سفید روی ناخن اشاره کرد.

بیشتر بخوانید: ۱۶ روش شگفت‌ انگیز برای تقویت ناخن‌

فواید روی و کووید-۱۹

برخی از محققان توصیه کرده‌اند که برای تقویت سیستم ایمنی بدن و افزایش مقاومت آن در برابر سویه‌های مختلف کووید-19، مکمل زینک مصرف کنید. حفظ غشاهای مخاطی و تقویت بدن در برابر عفونت، از جمله خواص روی است که منجر به افزایش مقاومت بدن در برابر ویروس کرونا می‌شود. البته هنوز شواهد علمی معتبری در رابطه با تأثیر مصرف زینک در پیشگیری یا درمان کووید-19 وجود ندارد.

مواد غذایی غنی از زینک کدامند؟

برای بهره بردن از فواید زینک، بهتر است سراغ منابع غذایی غنی از آن مثل گوشت، حبوبات، غلات کامل، ماهی، غذاهای دریایی یا محصولات لبنی غنی‌ شده بروید. همچنین باید حواستان باشد که برخی از ترکیبات مثل مس، فیتات‌ها، کلسیم و اسید فولیک ممکن است توانایی بدن در جذب روی را مختل کنند. همچنین مصرف زینک به همراه مواد غذایی حاوی گلوکز و لاکتوز و پروتئین سویا، میزان جذب آن در بدن را بالا می‌برد.

جدول زیر بهترین منابع غذایی زینک و میزان زینک موجود در هر وعده از آن‌ها را نشان می‌دهد:

نیاز گیاهخوران به زینک 50 درصد بیشتر از دیگران است؛ چون زینک موجود در غذاهای گیاهی زیست‌فراهمی پایینی دارد.

مقدار مصرف توصیه‌ شده زینک چیست؟

برای بهره بردن از تمامی خواص زینک، مردان بالغ باید 11 میلی‌ گرم در روز، و زنان بالغ نیز باید 8 میلی‌ گرم در روز از این ماده معدنی مصرف کنند. دریافت روی به میزان کافی به‌ویژه برای کودکان بسیار حیاتی است؛ چون کمبود آن می‌تواند منجر به اختلال رشد، افزایش خطر عفونت و احتمال اسهال و ابتلا به بیماری‌های تنفسی شود.

مقدار توصیه‌ شده مصرف زینک به صورت روزانه (RDI) بسته به سن تغییر می‌کند. جدول زیر مقدار توصیه‌ شده مصرف زینک برای گروه‌های سنی مختلف برای بهره بردن از فواید روی را نشان می‌دهد:

عوارض مصرف زیاد زینک یا روی چیست؟

همان‌ طور که تا اینجای مقاله دیدید، فواید زینک بی‌شمار است. با این حال، مصرف بیش از حد این ماده معدنی می‌تواند مضر باشد و حتی منجر به مسمومیت شود.

عوارض جانبی مصرف بیش از حد زینک عبارت‌اند از:

• حالت تهوع و استفراغ
• کاهش اشتها
• دل‌ درد
• سردرد
• اسهال

بیشترین حد مجاز مصرف این ماده معدنی برای بهره بردن از فواید روی در روز برای بزرگسالان، 40 میلی‌ گرم است. مصرف مقادیر بالاتر ممکن است منجر به مسمومیت با زینک شود که عوارض زیر را به دنبال دارد:

• اختلال در جذب منیزیم و بر هم زدن تعادل آن در بدن
• کاهش سطح مس در بدن
• ضعف عملکرد سیستم ایمنی
• کاهش سطح کلسترول خوب خون یا HDL
• آسیب به مجاری ادراری

همچنین مصرف مکمل زینک با داروهای دیورتیک (ادرارآور) و آنتی‌ بیوتیک‌ها تداخل دارد.

فواید زینک در بهترین قرص جوشان زینک ویوا آپ

در این مطلب به فواید زینک برای سلامت بدن مثل تقویت سیستم ایمنی، بهبود سلامت جنسی، سلامت پوست، درمان اسهال و کاهش علائم سرماخوردگی اشاره کردیم. همچنین گفتیم که برای بهره بردن از تمامی خواص زینک، بهتر است روزانه چه مقدار از آن را مصرف کنید و این ماده معدنی در چه غذاهایی بیشتر وجود دارد.

یکی از راه‌های استفاده از تمامی خواص روی، مصرف مکمل‌های استانداردی است که حاوی دوز توصیه‌ شده از این ماده معدنی هستند. مثلا مصرف مکمل قرص جوشان زینک ویوا آپ + ویتامین ث + ب کمپلکس به برخورداری از تمامی فواید روی کمک می‌کند. این مکمل علاوه بر زینک، یکی دیگر از قدرتمندترین آنتی‌ اکسیدان‌ها یعنی ویتامین سی را هم در ترکیبات خود دارد و حاوی B کمپلکس است که بدن برای بسیاری از عملکردهای حیاتی خود به آن نیاز دارد.